22 stycznia minęła 150 rocznica powstania styczniowego, jest to okazja do wspomnienia osoby Romualda Traugutta – generała i nieformalnego dyktatora powstania.

Nauka i kariera Wojskowa

Romuald Traugutt urodził się 16 stycznia 1826 w Szostakowie. W okresie młodzieńczym największy wpływ na jego wychowanie i wartości patriotyczne, które później prezentował miała babcia Justyna Błocka. Naukę rozpoczął w 1836 roku w gimnazjum w Świsłoczy, którą ukończył po ośmiu latach z dobrymi wynikami. W grudniu 1844 rozpoczął karierę wojskową zdając egzamin na junkra do saperów, po miesiącu rozpoczął wojskowy staż w Żelechowie, oraz podjął naukę w szkole oficerskiej, zdając po trzech latach egzamin oficerski i otrzymując stopień chorążego.

W 1848 roku został wysłany na Węgry, gdzie jego oddział miał za zadanie stłumić rewolucję. Traugutt brał udział w bitwach pod Preszowem, Koszycami, Gyöngyös, Vac, Temeszwarem i Világos. Kolejną wojną, w której uczestniczył Romuald była wojna Rosyjsko – Turecka. Na początku grudnia 1853 jego oddział udał się z Królestwa Polskiego przez Mołdawię, Wołoszczyznę, na Krym. Tam otrzymał zadanie ufortyfikowania twierdzy Silistra, później brał udział w działaniach zbrojnych podczas oblężenia Sewastopola. 26 czerwca 1857 roku został awansowany na sztabskapitana, następnie został adiutantem Sztabu Głównego Armii Drugiej. Po wojnie przebywał w Odessie, Charkowie i Petersburgu. 14 czerwca 1862 Romuald Traugutt z uwagi na zły stan zdrowia został zwolniony z armii rosyjskiej w stopniu podpułkownika.

Powstanie styczniowe

22 stycznia 1863 roku wybuchło powstanie styczniowe, powstanie przeciwko Imperium Rosyjskiemu trwało przeszło 20 miesięcy, zakończyło się w październiku 1864 roku wygraną Rosji. Było największym polskim powstaniem narodowym, prowadzone w formie wojny partyzanckiej. Sposób prowadzenia działań zbrojnych skutkował wieloma bitwami i potyczkami (około 1000).

Romuald Traugutt przez długi czas odmawiał przystąpienia do powstania styczniowego. Wszedł do walki w kwietniu 1863 roku, obejmując dowództwo nad oddziałem kobryńskim, 15 sierpnia otrzymał awans na generała. Od 17 października 1863 do 20 kwietnia 1864 kierował naczelnym organem władzy powstania styczniowego - Rządem Narodowym. Rząd ten miał charakter tajny, pracował w Warszawie, a sam Traugutt przybrał pseudonim „Michał Czarnecki”. Działał aktywnie zarówno w dziedzinie wojskowości, podjął się reorganizacji sił powstańczych i przekształcenia słabo uzbrojonych i luźno zorganizowanych oddziałów partyzanckich w regularną armię, jak i polityki wewnętrznej i zagranicznej, podejmował działania w celu uwłaszczenia chłopów, starał się poprawić sytuację finansową oddziałów powstańczych, próbował uzyskać pomoc militarną od krajów Europy Zachodniej, nawiązał kontakty z innymi europejskimi rewolucjonistami.

Traugutt został wydany Rosjanom przez współpracownika w Rządzie Narodowym, aresztowany przez policję w nocy z 10 na 11 kwietnia 1864 w swojej warszawskiej kwaterze. Początkowo przetrzymywany był na Pawiaku, a później w Cytadeli Warszawskiej. Próbowano wydobyć od niego informacje dotyczące dowództwa powstania, jednak Traugutt nie wydał nikogo. W czasie jednego z przesłuchań miał wypowiedzieć słynne zdanie:

„Idea narodowości jest tak potężną i czyni tak wielkie postępy w Europie, że ją nic nie pokona.”

19 lipca Audytoriat Polowy wydał wyrok, Traugutt został zdegradowany i skazany na karę śmierci, wyrok wykonano przez powieszenie w okolicy Cytadeli Warszawskiej 5 sierpnia 1864 roku.
Mimo początkowych sukcesów powstanie zakończyło się klęską. Bilans konfliktu dla Polaków był bardzo dotkliwy, kilkadziesiąt tysięcy powstańców zginęło w walkach, około tysiąca osób władze zaborcze skazało na kary śmierci, blisko 38 tysięcy osób zesłano na Syberię lub skazano na kary ciężkiego więzienia. Spora liczba powstańców, którzy nie zostali skazani wyemigrowało, szacuje się że było to około 10 tysięcy osób.

Przygotował: Mateusz Marszalec

Fotografia: http://mbc.cyfrowemazowsze.pl